काठमाडौं : नेपालकै यस प्रकारको सबैभन्दा ठुलो अध्ययनमा काठमाण्डौं उपत्यकाका डान्सबार, क्याबिन रेस्टुरेन्ट, स्पा र मसाज पार्लर, दोहोरी रेस्टुरेन्ट र साना खाजा पसलहरू (खाजा घरहरू) लगायतका वयस्क मनोरञ्जन क्षेत्रमा निकृष्ट प्रकारका बालश्रममा परेका बालबालिका र युवाहरूले ४०० वटा जीवनकथाहरू सङ्कलन र विश्लेषण गरेका थिए ।

आज काठमाडौंमा पत्रकार सम्मेलन गर्दै “बालश्रमः दक्षिण र दक्षिण पूर्वी एसियामा कार्यमूलक अनुसन्धान नवीनता नेपालले उक्त अध्ययनबाट प्राप्त नतिजाहरु सञ्चारकर्मीहरुमा माझ प्रस्तुत गरेको थियो । उपत्यकाका प्रमुख वयस्क मनोरञ्जन स्थलहरु गोंगबु, कलङ्की, ठमेल, दरबारमार्ग, सुन्धारा, कोटेश्वर, मनोहरा लगायत क्षेत्रहरुमा उक्त अध्ययन गरिएको थियो ।
“यस अध्ययनले नेपालमा वयस्क मनोरञ्जन क्षेत्रमा हुने निकृष्ट प्रकारका बालश्रमसम्म बालबालिकाकाहरु किन र कसरी आइपुग्छन् भन्ने उजागर गर्दछ ।

परिवारको कमजोर आर्थिक अवस्था र बालबालिका काठमाण्डौं जाने र/वा त्यहाँ काम गर्न थाल्ने कार्यहरु बीच अन्तरसम्बन्ध रहेको पाईन्छ । परिवारको आर्थिक समस्याहरुको पछाडि पारिवारिक स्वास्थ्य समस्याहरु हुनु र पारिवारिक घटनाहरु जस्तै आमाबाबुको रक्सीको लतमा पर्नु, पारिवारिक हिंसा हुनु र आमाबाबु छुट्टिनु आदि कारणहरु अध्ययनले देखाएको छ ।”, क्लारिसा नेपालको अनुसन्धानकर्ता सम्झना भुजेलले भने ।

क्लारिसा नेपाल कार्यक्रमकी अर्की अनुसन्धानकर्ता रञ्जना शर्माले भने, “वयस्क मनोरञ्जन क्षेत्रमा काम गर्ने बालबालिकालाई समाजले नराम्रो तवरले हेर्छ । त्यसैले उनीहरुको जीवनका भोगाइहरु समाजमा बाहिर आउन पाएका हुँदैनन् । क्लारिसा नेपाल कार्यक्रम अन्तर्गत हामी त्यस्ता बालबालिकाहरुको कुरा सुन्छौं र उनीहरूको अनुभवबाट सिक्छौं । हाम्रो अनुसन्धानले नेपालमा वयस्क मनोरञ्जन क्षेत्रमा विद्यमान निकृष्ट प्रकारका बालश्रममा फसेका बालबालिकाहरूले सामना गर्ने समस्याहरू बाहिर ल्याउँछ ।”

वयस्क मनोरञ्जन क्षेत्रमा दुवै रोजगारदाता र ग्राहकहरुले श्रमिक बालबालिकामाथि गर्ने दुव्यवहार र शोषण ती जीवनकथाहरुले उजागार गर्छन् । बालबालिकाले काम खोज्ने क्रममा विभिन्न मध्यस्तकर्ताहरु जस्तै चिनेजानेका व्यक्ति, साथी, नातेदार, छिमेकी र कुनैकुनै अवस्थामा नचिनेका व्यक्तिहरुमाथि भर पर्ने पनि अध्ययनले देखाएको छ । क्लारिसा नेपालले गरेको अध्ययनको महत्व चर्चा गर्दै क्लरिसा नेपालका राष्ट्रिय संयोजक (कन्ट्री कोअर्डिनेटर) सुधीर मल्लले भने, “नेपालमा निकृष्ट प्रकारका बालश्रमको समस्या एक प्रणालीगत समस्या हो । यसलाई सम्बोधन गर्न यस प्रणाली भित्रका कारक तत्वहरु र तिनीहरुबीचको अन्तरसम्बन्ध बुझ्न जरुरी छ ।

यस अध्ययनले प्रणालीभित्रका ती तत्वहरुको उजारगार गर्छ जसले परिवार, विद्यालय लगायत समस्त सरोकारवालाहरुलाई निकृष्ट प्रकारका श्रममा रहेका बालबालिकाको मानसिक स्वास्थ्य लगायत समग्र हीतको लागि सँगसँगै काम गर्न सहयोग गर्दछ ।”