काठमाडौँ : मिर्गौला हाम्रो शरीरको एक महत्वपूर्ण अंग हो, जसको स्वास्थ्य हाम्रो शरीरको लागि महत्त्वपूर्ण छ।
मिर्गौलामा स-साना प्वाल हुन्छन्, जसलाई ग्लोमेरुलस भनिन्छ । यसले रगतलाई छान्ने काम गर्छ । छानिएकाबाट आवश्यक तत्व पुनः सोस्ने गरी शरीरमा नै पठाउने तथा अनावश्यक दूषित पदार्थ पिसाबमार्फत बाहिर निष्कासन गरी शरीर स्वास्थ र सन्तुलित राख्न मद्दत गर्छ ।
तर कुनै पनि कारणले यसरी छान्ने क्षमता ह्रास आएमा मिर्गौलामा रोग लागेको संकेत हो । यतिबेला लाखौ नेपाली मिर्गौलासम्बन्धी समस्याबाट पीडित रहेको मिर्गौला रोग विशेषज्ञहरूको अनुमान छ। मिर्गौला बिग्रेका नेपाली डायलाइसिस गर्न पाए बाँच्ने नपाए जीवन गुमाउने अवस्थामा छन्। बालकदेखि वृद्धसम्मका मिर्गौला बिग्रेका छन्। महिला र पुरुष दुवै मिर्गौला बिग्रने समस्याबाट बराबरी नै पीडित छन्।
सामान्यतया मानिसहरु मिर्गौलाको रोगलाई पत्थरीसँग जोड्छन्, तर के तपाईलाई थाहा छ पत्थरी नभए पनि मिर्गौला बिग्रन्छ ? त्यहाँ धेरै कारणहरू छन्, जुन मृगौला क्षति हुन सक्छ। समयमै पत्ता लागेन भने अवस्था गम्भीर हुनसक्छ । मृगौला बिग्रनुका केही अन्य कारण, लक्षण र रोकथामका उपायहरू जानौं।
मृगौला बिग्रनुका प्रमुख कारणहरु
१. उच्च रक्तचाप– यदि तपाईंको रक्तचाप उच्च रहन्छ भने, यो पनि मृगौला क्षतिको सबैभन्दा प्रमुख कारण मानिन्छ। लामो समयसम्म उच्च रक्तचापका कारण मृगौलाको फिल्टर कमजोर हुन्छ, जसले मृगौलाको काममा असर गर्छ ।
२. मधुमेह- शरीरमा चिनीको मात्रा बढी हुँदा पनि मृगौलामा नकारात्मक असर पर्छ । यसले मृगौलाको रक्तनलीलाई नोक्सान पुर्याउँछ, जसका कारण मृगौलाको काम पनि सुस्त हुन्छ ।
३. शिराहरू सुन्निने- यदि कुनै व्यक्तिको नसाहरूमा सुन्निने समस्या रहिरहन्छ, विशेष गरी मृगौलाका कोशिकाहरूमा, त्यो पनि मृगौला फेल भएको संकेत हो। यसले मृगौलाको कार्यलाई असर गर्छ।
४. दुखाइ निवारक औषधिको उपभोग – ओभर द काउन्टर औषधिहरू, विशेष गरी दुखाइ कम गर्ने औषधिहरूको लामो समयसम्म खपत मिर्गौलाको लागि हानिकारक हुन सक्छ। मृगौलालाई हानि पुर्याउन पेनकिलरले ठूलो भूमिका खेल्छ।
५. कम पानी पिउने- शरीरमा डिहाइड्रेसनका कारण मृगौलामा पनि क्षति पुग्न सक्छ। यसले पनि ढुङ्गा बन्न सक्छ।
मृगौला क्षतिको प्रारम्भिक लक्षण
१. थकान र कमजोरी महसुस हुन्छ।
२. मिर्गौलाले शरीरबाट अतिरिक्त पानी र नुन निकाल्न नसकेका कारण हात, खुट्टा र अनुहार सुन्निने, सुन्निने ।
३. पिसाब फेर्न वा बिस्तारै पिसाब फेर्न गाह्रो हुनु।
४. नुनिलो खाना खाने इच्छा बढ्छ।
५. मृगौला फेल हुँदा शरीरमा रगतको कमी हुन सक्छ, जसले एनिमिया निम्त्याउन सक्छ।
मृगौला बिग्रनबाट जोगिने उपाय
१. आफ्नो आहारमा हरियो सागसब्जी, फलफूल र सम्पूर्ण अन्न समावेश गर्नुहोस्।
२. दिनभरि ८-१० गिलास पानी पिउने बानी बसाल्नुहोस्।
३. नियमित व्यायाम गर्नुहोस्।
४. नियमित रक्तचाप र सुगर जाँच गर्नुहोस्।
५. चिकित्सकको सल्लाह बिना कुनै पनि औषधि सेवन नगर्नुहोस्।
